Vraag jij je ook wel eens af, wanneer je om je heen kijkt, wat er allemaal omgaat in de hoofden van de vele verschillende mensen die je tegenkomt? Iedereen heeft een eigen leven, cultuur, kleur en vaak ook geloof. Zelf vind ik dat buitengewoon fascinerend. Maar het stelt ons ook voor vragen.
Waar liggen jouw eigen wortels en waar voel jij je mee verbonden? Wat begrijp je van die ander? Wat weten zij in wezen van jou af? Welk geloof of beschouwing is juist?
Angst voor de ander doemt op, vaak gepaard met irritatie en intolerant gedrag. Agressie ontstaat, puur uit onbegrip. Er heerst gebrek aan achtergrondinformatie. Verwarring is er dus ook temidden van deze veelkleurige diversiteit. Gelukkig is er van oudsher een roep vrijdenkende geesten die zich met dit soort vragen bezig houden. Ik organiseer vanuit mijn organisatie, The International Association For Religious Freedom (IARF) ontmoetingen tussen mensen van verschillende culturen en godsdiensten. Zowel in kleinschalig verband als tijdens symposia. Dat kan tot blijvende contacten en verassende inzichten over elkaar leiden.
Iets over de achtergronden van interreligieuze dialoog
The
International Association for Religious Freedom (IARF)
In 1893 werd voor het eerst een Wereldparlement van Religies gehouden in Chicago: geestelijk leiders van allerlei pluimage (variërend van goeroes zoals Sri Vivekananda tot vrijzinnige predikanten) kwamen voor de dialoog bijeen. Wat bond hen samen, spiritueel maar ook maatschappelijk? Samen wilden ze verder zoeken. Uiteindelijk vloeide hier in 1900 de IARF uit voort, een verband van jonge enthousiaste geestelijken over de hele wereld. Stel je de tijd voor: nog geen wereldoorlogen, een positieve, kritische en bewogen blik op de maatschappij. De godsdiensten waren zich bewust van hun bijdrage daarin. En nu nog steeds, want het is altijd nog een organisatie, met bewegingen zoals Sikhs, Joden, Moslims, Boeddhisten, Christenen, Jains die zich aansloten. Zo kom je trouwens aan de mooiste gastvrije logeeradressen over de gehele wereld! Het is een sociaal-religieus netwerk zonder fanatieke waarheidsclaim. Je kunt geen uitspraak doen over de waarheid van en voor een ander, hoogstens kun je voor jezelf, maar ook in het gesprek met anderen, je eigen (geestelijke of geloofs-) waarheid ontdekken. Door middel van de dialoog.
Meer informatie vind je op:
www.iarf.net
Vrijheid van godsdienst en meningsuiting
De IARF is een Non-Gouvermentele Organisatie die via de Verenigde Naties opkomt voor godsdienstvrijheid. Denk je in: religieuze groepen die zonder geldige reden worden verhinderd om hun geloof te belijden en zelfs vervolgd worden. Denk aan de vele voorbeelden door de geschiedenis heen, maar ook aan de actualiteit van nu: Hindu Pandits vervolgd in Kashmir, synagoges vernield en moslims gestoord bij hun viering. Fundamentalisme. Waarom worden de parels van de heilige tradities niet gezien als uiteindelijke bronnen van vrede en inspiratie?
Gelukkig zijn er overal ook positieve tegengeluiden! Bijvoorbeeld tijdens de sessies aangaande schending van godsdienstvrijheid door de IARF in de Verenigde Naties in Genève. Of tijdens de IARF-congressen, die regelmatig plaatsvinden. Het belang van de ontmoeting staat centraal. Dat gebeurt ook binnen de Nederlandse ledengroep die regelmatig activiteiten organiseert. Zoals symposia rond beeldvorming en stereotypering van godsdiensten in de media, verwachtingen van immigranten aangaande Nederlandse inburgeringeisen of de rol van religie in het onderwijs. Maar ook viering en religieuze beleving neemt een plaats in tijdens deze bijeenkomsten. Voor informatie: Klik op www.iarf.net, peronne@wirehub.nl en zie de nieuwsbrief en activiteiten.
Interreligieus Beraad Nederland
Gelukkig is er een groot arsenaal aan interreligieuze organisaties wereldwijd, elk met een eigen focus en uiteraard samenwerkend. We hebben The World Conference of Religion and Peace, United Religions Initiative, Initiatives of Change en The World Parliament of Religions. In Nederland werkt IARF veel met hen samen, evenals met de Stichting Islam en Dialoog. Het bleek van belang om de diverse dialooggerichte groepen ook met elkaar in verbinding te stellen, ook in Nederland. Alleen al om te voorkomen dat er zeven soortgelijke conferenties op éénzelfde zaterdag vallen. Zo werd in 1997 het Interreligieus Beraad opgericht door twee IARF-leden. Gelukkig is dit uitgegroeid tot een groot netwerk dat twee keer per jaar bijeenkomt (zie: www.interreligieus.nl), steeds op een andere plaats. Ook zijn de locale Raden van Levensbeschouwingen en Religies vertegenwoordigd. Zowel op grondvlak als op regionaal en nationaal niveau gebeuren goede en inspirerende dingen om begrip en een juist beeld van elkaar te krijgen. En activiteiten samen te organiseren. Zodat je de schoonheid van de elkaars tradities ontdekt. Wie heeft het over geestelijke schraalte? Bovendien zijn religieuze netwerken belangrijke pijlers om maatschappij kritisch en praktisch bij te dragen.
‘De Koran is voor mij niet heilig, maar bevat wel magistrale passages’
Mohammed Benzakour (32) is van Marokkaanse extractie. Hij is naast zijn verdere werkzame bestaan vooral schrijver. Een interview over identiteit, hypocrisie en wat er zoal heilig is.
Benieuwd naar zijn leven vraag ik hem naar zijn origine. Hij is Berber, uit het Rifgebergte. Berbers vind je ook terug in het Atlasgebergte en in Fes. Deze nomaden waren de oorspronkelijke bewoners van Marokko, met een heel eigen taal en cultuur. Zoals de traditionele dansen, de muziekstijl, de weefkunst en religie. Voordat zij geïslamiseerd werden hingen de Berbers een natuurgeloof aan, met een sterke verering van de zon. Nog altijd roep je “Shèmesh”, de zon, aan als het even niet gaat zoals je wilt. Inmiddels zijn Berbers goed geïntegreerd in de steden, maar toch…de eigenheid blijft, zeker al door de taal. Mohammed zegt over de Marokkaanse mentaliteit dat hij deze in het algemeen iets grimmiger en taaier vindt dan bijvoorbeeld de Turkse. In ieder geval sprak hem de gastvrijheid zeer aan in Turkije. Hij glundert wanneer hij vertelt dat hij het Marokkaanse zonlicht nog ervaren heeft in zijn wiegje, want hij is daar geboren. Op heel jonge leeftijd ging hij met zijn ouders naar Zwijndrecht. Indertijd was hij een unicum; op school was hij het allereerste buitenlandse kindje. Nee, dat was niet vervelend, want iedereen vond het razend interessant, zo’n exotisch type. Zoiets als Sinterklaas en Zwarte Piet, maar dan het hele jaar door! Hij groeide op in Nederland, en werd de groeiende pluriformiteit van de Nederlandse samenleving gewaar. In Rotterdam studeerde hij Sociologie en Bestuurskunde, maar achteraf had hij misschien toch liever Filosofie of Geschiedenis gedaan. Maar zijn aanleg hiertoe vertaalt hij nu door middel van zijn schrijverschap. Onlangs verscheen zijn analyse van Abou Jajha, de Islamitische Belgische politicus van zijn hand (‘Abou Jajha, Nieuwlichter of oplichter. De demonisering van een politieke rebel’ L.J. Veen). Daarin gaat hij in op de Belgische en Nederlandse –in zijn ogen- veelal hypocriete en onzorgvuldige wijze waarop deze man door pers en politiek zwart is gemaakt. Als balans bevat het boek ook een beschouwing over de mechanismen die hieraan ten grondslag zouden kunnen liggen. Wat is manipulatie en hoe gaat het te werk? Mohammed is getroffen door de ongenuanceerde stigmatisering en veroordelende bekrompenheid die de in publieke arena gemeengoed is geworden. Als bescheiden Berber wil hij een tegenwicht bieden; misschien toch een mentaliteitsverandering op gang helpen brengen.
Ik vraag hem, hoe hij ‘heilig’ zou definiëren. In eerste instantie kan hij weinig met dat woord. Hij vindt het een raar etiket dat op mensen wordt geplakt waardoor de één beter, meer uitverkoren lijkt dan de ander. Hij heeft moeite met het oordelende dat er vanuit lijkt te gaan. Maar, wanneer we erover doorpraten en blijkt dat hij het begrip ruimer mag opvatten, verandert zijn kijk. Heilig is niet alleen toepasbaar op mensen die dichtbij de waarheid leven, maar bijvoorbeeld ook op in eerste instantie abstract aandoende begrippen zoals vrijheid. Ja, dan verandert de zaak. Voor Mohammed is vrijheid heilig; hij geniet ervan dat hij kan kiezen wat hij wil doen en ervaren, niet strak gebonden te zitten aan communie conventies. Ja, een vrij mens durven zijn in verantwoordelijkheid, dat is iets dat hem na aan het hart ligt, zo niet ‘heilig’ is. We praten over het Giekse begrip holos, heel, waar heilig van is afgeleid en we filosoferen wat over mensen die ‘wholesome zijn’ of Holly heten en zo een streepje voor hebben alvast. Is de Koran hem heilig? Nee, niet zo erg wanneer je het in de strikte zin van het woord opvat. Want wanneer je het goed wilt doen volgens de Islam, moet je eerst ritueel je handen wassen voor je het boek ter hand neemt (hetgeen verwoord staat in een hadid, oftewel overlevering, red). Dat doet hij niet als hij de Koran –overigens niet zo vaak- uit de boekenkast pakt. Hij heeft gemengde gevoelens over het boek; zeker staan er magistrale passages in, maar hij heeft moeite met de stelligheid van toon. ‘Zo is het en niet anders’ lijkt het uit te stralen. Meer plezier beleeft hij aan de Bijbel, vooral de milde wijsheid van het Nieuwe Testament. Hetgeen niet wegneemt dat Jezus waarschijnlijk wel eens flink razend kon zijn volgens ons beiden. Heeft hij andere heilige boeken, waar hij bijzonder door wordt getroffen? Ja! Mohammed aarzelt geen seconde: Coetzee’s “Leven en wandel van Michael K.” en “In ongenade” vanwege de ingetogen verbeeldingskracht waarmee de vindingrijke Coetzee schrijft. En G.K. van het Reve, zijn gehele oeuvre, vanwege zijn verstrengeling van ernst en humor en zijn eigen kijk op de religie. En uiteraard Michel Houllebecq, vooral diens debuut. Helaas zit de tijd er dan op, want het wij zouden nog best heel lang kunnen hebben uitwisselen. In ieder geval is zijn scherpzinnige boek een aanrader!
Peronne Boddaert